Muzeum Narodowe w Warszawie, Oddział Muzeum w Nieborowie i Arkadii
99-416 Nieborów, Aleja Lipowa 35
Tel. +48 46 838 56 35
Strona www http://www.nieborow.art.pl/
Pałac w Nieborowie należał do rodziny Radziwiłłów od 1744 r., kiedy zakupił go wojewoda wileński Michał Hieronim Radziwiłł, aż do lutego 1945 r. kiedy ostatni właściciel pałacu, książę Janusz Radziwiłł, przekazał swoją własność państwu polskiemu w celu ratowania jego architektury i wyposażenia przed zniszczeniem przez wkraczającą Armią Czerwoną – pałac znacjonalizowano i Stanisław Lorentz, ówczesny Dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, urządził tu filię tego Muzeum. Tak jest do dzisiejszych czasów. Pałac w Nieborowie, jeden z nielicznych w Polsce, zachował własne zbiory sztuki i wyposażenie wnętrz, sięgające początków XVIII w.
Żona pierwszego właściciela Michała Radziwiłła, Helena z Przeździeckich Radziwiłłowa urządziła w tym czasie romantyczny park, Arkadię – położony w odległości 2,5 km dalej. Było to miejsce spotkań śmietanki towarzyskiej i intelektualnej jej czasów. Helena konkurowała w urządzeniu ogrodu z Izabelą Czartoryską, która urządziła Park przy swoim Pałacu w Powązkach (nie istnieje), a później w Puławach i tam pierwsze polskie muzeum, gromadząc pamiątki po wybitnych Polakach i Królach Polski.
Ogród przy pałacu Radziwiłłów w Nieborowie, to ogród w stylu baroku, z dywanowymi parterami, zaprojektowany został w ostatniej dekadzie XVII w. prawdopodobnie przez Tylmana z Gameren i rozbudowany w 70. latach XVIII wieku przez Szymona Bogumiła Zuga. Dominują w nim rodzime gatunki drzew, ale najbardziej okazałe są dwa platany posadzone ok. roku 1770.
Park został uporządkowany i częściowo zrekonstruowany w latach 1949-1950 według projektu profesora Gerarda Ciołka, który opierał się na zachowanych planach Bogumiła Zuga. W tym samym czasie dokonano również regulacji cieków wodnych i pawilonów w pobliskiej Arkadii. Kapitalny remont pałacu miał miejsce w latach 60., a w latach 1970-1995 na terenie Nieborowa i Arkadii miała miejsce kapitalna restauracja systemów wodnych i renowacja znacznych obszarów parkowej zieleni.
W 1987 r. Muzeum w Nieborowie zostało wyróżnione Złotym Medalem Ministra Kultury i Sztuki za zasługi w ochronie i pielęgnacji zabytkowych założeń ogrodowych, a w 1994 r. uzyskało Europejską Nagrodę za Ochronę Zabytków Fundacji FVS z Hamburga.
Zgodnie z założeniami francuskiej szkoły ogrodowej Le Notre’a, które upowszechniły się na ziemiach polskich w latach 1720-1760, ogród nieborowski posiada położone przed południową elewacją pałacu partery kwiatowe i niskie labirynty bukszpanowe oraz szeroką aleję lipową z trawnikiem dywanowym wytyczoną na osi założenia pałacowego, otoczoną symetrycznie rozplanowanymi po obu jej bokach gabinetami i boskietami, uformowanymi ze strzyżonych szpalerów grabowo-lipowych.
Główną osią założenia jest aleja lipowa od pałacu do półokrągłego występu w fosie, z pasem trawnika pośrodku. Zachodnią granicę ogrodu stanowi kanał w kształcie litery “L” o długości ramion 330 m i 120 m, z trzema basenami. Po stronie wschodniej kanału rozciąga się szpaler lipowo-grabowy. W północno-zachodniej części parku znajduje się duży staw z wysepką, oddzielony od kanału groblą wysadzaną topolami i lipami.
Za kanałem znajduje się park krajobrazowy, zaś po stronie wschodniej ogrodu zabudowania gospodarcze, zbudowane w końcu XVIII wieku: oranżerie, stajnia, wozownia oraz domki oficjalistów dworskich. Po stronie północnej pałacu, w okolicy dziedzińca dojazdowego położony jest Pawilon Myśliwski, mieszczący dzisiaj pokoje gościnne.
W Oranżerii zgromadzono wielką kolekcję roślin cytrusowych, która została sprzedana w XIX w. do Wilanowa. Dzisiaj w nawiązaniu do tej tradycji, w parku, wystawiane są donice z drzewkami pomarańczowymi.
W tej części ogrodu urządzono również ogród dla pszczół i ścieżkę edukacyjną, ogród użytkowy.
W Nieborowie powstało małe rosarium.
Opracowanie i zdjęcia Renata Krochmal, PTR
