W lipcu 2021r. Polskie Towarzystwo Różane podpisało umowę z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie dotyczącą współpracy przy opracowaniu materiałów o obiektach muzealnych związanych z tematem róży.
PTR w 2019 r. zainicjował akcję „Różane Dziedzictwo w Polskich Zbiorach Muzealnych” skierowaną do instytucji, które gromadzą dzieła sztuki, oferując swoją pomoc w rozpoznaniu odmian róż przedstawionych w dziełach sztuki z ich kolekcji.
Możemy doszukać się róż w ubiorach, w biżuterii, w insygniach władzy, w ozdobach, bukietach zdobiących pomieszczenia oraz w ogrodach widocznych w tle – są niemal wszędzie. Urzekają pięknem, a jednocześnie niosą przekaz symboliczny, odczytywany na wiele sposobów. Eksperci Polskiego Towarzystwa Różanego chcieliby wesprzeć historyków sztuki w trudnej pracy katalogowania i opisywania zbiorów, zwłaszcza malarstwa.
Taka współpraca będzie korzystna dla obydwu stron, gdyż Polskie Towarzystwo Różane stworzy bazę informacyjną na temat gatunków i odmian róż obecnych w polskiej kulturze i sztuce od czasów najdawniejszych do dzisiaj, czyli najbardziej popularnych i cenionych, zaś druga strona uzyska dodatkowe informacje na temat analizowanych dzieł sztuki.
Róża od wieków dawała natchnienie artystom. Odgrywała ważną rolę w kulturze, co znalazło swoje odbicie w różnych dziedzinach sztuki. Królową kwiatów w malarstwie można spotkać niezmiernie często. Obrazy z motywem róży potrafią nas głęboko poruszyć czystym pięknem, grą świateł i barw. W różach zawarta jest bogata symbolika przemijania i kruchości ludzkiego życia, miłości, religii, niewinności i przepychu. Róże często towarzyszą kobietom na portretach, a są nimi boginie, Madonny, księżne, królowe oraz zwykłe śmiertelniczki. Wizerunek róży na obrazach nie jest jedynie odzwierciedleniem rzeczywistości, ale wielokrotnie jest próbą ich opisania językiem malarskim, symbolem. W zależności od epoki i stosowanej techniki malarskiej róże przedstawiane są w sposób bardzo różnorodny. Ale pojawia się pytanie: czy artysta malując róże znał jej prawdziwe imię?
Istotne znaczenie w rozpoznawaniu róż ma data namalowania obrazu. Do końca XVII wieku w Europie znanych było niewiele gatunków i odmian róż. Znane w tym czasie były nieliczne odmiany róż francuskich, stulistnych, białych i damasceńskich. Róże występowały w ogrodach średniowiecznych i renesansowych, ale ich rola jako roślin ozdobnych nie była dominująca. W średniowiecznych ogrodach przyklasztornych róże miały przede wszystkim wymiar symboliczny związany z kultem Maryjnym i tak też były przedstawiane na obrazach. W renesansie pojawiały się na obrazach przedstawiających martwą naturę. Wiele tych najstarszych róż można znaleźć we współczesnych kolekcjach, zarówno prywatnych jak i instytucjonalnych, są znane przez ekspertów różanych, stąd można je rozpoznać na obrazach z XVI i XVII wieku z dużym prawdopodobieństwem. Kwestią odrębną jest sposób przedstawienia kwiatów róż na obrazach i czy rzeczywiście w sposób niezafałszowany odzwierciedlają naturę. Liczne wyprawy podróżników i botaników na Daleki Wschód w XVIII wieku przyczyniły się do gwałtownego rozwoju hodowli róż od przełomu XVIII i XIX wieku. Róże stawały się bardziej różnorodne i szlachetne, tworzono nowe grupy i odmiany.
Mawia się, że wiek XIX to era róż. W tym czasie powstały tysiące nowych odmian. Róże bardzo często pojawiały się w ogrodach dworskich i przypałacowych. Zakładano nawet specjalne ogrody różane, gdzie kolekcjonowano liczne odmiany róż. Kobiety z wyższych warstw społecznych jak arystokratki, ziemianki i inteligentki chętnie w owych czasach portretowały się z różami, co może być cenną wskazówką w datowaniu obiektów. Wraz z postępującymi osiągnięciami w hodowli róż i rosnącej w zawrotnym tempie liczbie nowych odmian, rozpoznawanie róż na obrazach z XIX wieku, szczególnie z końca XIX i przełomu XIX i XX wieku stało się coraz trudniejsze. Znając jednak oferty nielicznych polskich szkółek działających w XIX i na początku XX wieku w zakresie produkowanych odmian róż można z dużym prawdopodobieństwem określić przynależność róż przedstawianych na obrazach do określonej grupy, czy nawet rozpoznać konkretną odmianę. Trzeba jednak pamiętać, że był to czas, gdy Europa była otwarta, artyści podróżowali, podobnie jak osoby, które stać było na zlecenie swojego portretu. W tym czasie zatem, historia róż w Polsce jest tożsama z historią róż w Europie.
Róża jest częstym motywem obiektów historycznych zgromadzonych w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Warszawie. Wstępna analiza obrazów przeprowadzona przez ekspertów z Polskiego Towarzystwa Różanego pozwoliła z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać róże przedstawione na obrazach z kolekcji wilanowskiej. Teraz te obiekty zostaną wzięte „pod lupę” przez naszych ekspertów i przeanalizowane szczegółowo, także pod względem historycznym. Efekty współpracy będziemy prezentować zarówno na stronie www.ptrosa.pl, jak i na stronie Muzeum Pałacu króla Jana III w Wilanowie.
Oto jeden z przykładów portretu z kolekcji Wilanowa.
Portret Natalii Sanguszkowej z Potockich (1807-1830), Johann Ender, 1829, Zbiory Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Kobieta w ręku trzyma różę stulistną Rosa × centifolia ‘Bullata’. Patrz OPIS
PTR
