Obecny numer magazynu jest w dużej mierze poświęcony ochronie dziedzictwa róż – w Europie, Ameryce Południowej oraz w Chinach, gdzie trwają przełomowe badania naukowe.
Przewijają się trzy motywy:
- Odkrywanie i dokumentowanie – nowe gatunki w Chinach, stare odmiany w Urugwaju i Australii.
- Zachowanie i rekonstrukcja kolekcji – Kassel-Wilhelmshöhe, Volksgarten.
- Róże w kulturze – sztuka europejska i symbolika białej róży (Rosa alba).
Jest to numer wyjątkowo bogaty w treści naukowe, historyczne i ogrodnicze, stanowiący przegląd aktualnych światowych działań na rzecz ochrony dziedzictwa róż. Równocześnie wszystkie artykuły są bogato ilustrowane.
Pełna treść BAON nr 32_12.2025 – TUTAJ
STRESZCZENIE MAGAZYNU BY ANY OTHER NAME, edycja 32 (Listopad 2025)
Słowo wstępne – Charles Quest-Ritson
Charles Quest-Ritson apeluje o większą ochronę dziedzictwa róż – zarówno odmian historycznych, jak i dzikich gatunków. Zwraca uwagę na gwałtownie malejącą różnorodność róż na świecie oraz na znaczenie zachowania kolekcji w ogrodach, parkach i bankach genów.
1. Odkrywanie nowych róż w Chinach
Autor: Shiwei Zhao
Artykuł opisuje wyniki wieloletnich badań prowadzonych przez naukowców z Beijing Forestry University i partnerskich instytucji. To wprowadzenie do tematów nadchodzącej konferencji o różach dziedzictwa w Chinach (kwiecień 2026).
W skrócie:
- Chiny są ojczyzną około połowy wszystkich gatunków róż na świecie.
- Od lat 80. prowadzone są intensywne ekspedycje terenowe, które doprowadziły do odkrycia:
- zimnoodpornej Rosa tomurensis (do –30°C),
- Rosa yangii, dzikiej „herbatniej” róży o ogromnych kwiatach i zmiennym kolorze płatków,
- R. forrestiana var. maculata – odmiany z trwałymi, purpurowymi cętkami na płatkach (ma znaczenie hodowlane, podobnie jak R. persica),
- wielu innych nowych taksonów opisanych po raz pierwszy w książce „Genus Rosa in China”.
Prace naukowe
Współpraca między BFU, lokalnymi uczelniami i prywatnymi ogrodami (np: kolekcja Yang Prace rozpoczęto w latach 80., a od 2000 r. mają charakter krajowego programu.
Znaczenie odkryć:
Najnowsze badania wykorzystują sekwencjonowanie wieloomiczne (ang. multi-omics sequencing – termin odnosi się do technologii biologii molekularnej), dzięki czemu powstało najstabilniejsze drzewo filogenetyczne rodzaju Rosa.
Nowe gatunki otwierają możliwości hodowlane (np. nowe „roses with an eye”, odmiany z oczkiem).
2. Historia i rekonstrukcja starych róż – opowieść Di Durston z Australii
Di Durston opowiada o odnalezieniu nieznanej starej róży na trzech kontynentach – proces przypominał pracę detektywistyczną: analiza dawnych katalogów, porównania materiału roślinnego, konsultacje z ekspertami i ogrodami botanicznymi. Jej historia pokazuje, jak trudno zidentyfikować stare odmiany i jak łatwo ginie ich dokumentacja.
3. Odzyskanie XIX-wiecznej róży „E. Veyrat Hermanos” – relacja z Urugwaju
Autorka: Inés Díaz de Licandro
Opisana została historia ponownego sprowadzenia do Hiszpanii historycznej odmiany odnalezionej w ogrodach Urugwaju. Artykuł podkreśla znaczenie międzynarodowej współpracy w ochronie róż historycznych.
4. Rzadkie gatunki róż w strefach wojennych Ukrainy
Autorka: dr Inna Koval
Artykuł analizuje dramatyczną sytuację dzikich gatunków róż na terenach objętych wojną.
5. Kolekcja róż w Kassel-Wilhelmshöhe (Niemcy)
Autor: Andreas Meier-Dinkel
Najobszerniejszy tekst numeru – opis jednej z najważniejszych historycznych kolekcji róż w Europie.
W skrócie
- Początki: ogrody Weissenstein z czasów Landgrafa Wilhelma IV (XVI w.), który zgromadził 13 odmian róż.
- W XVIII w. powstaje „Różana Wyspa” – centralne miejsce przyszłej kolekcji.
- Czas Napoleona: wymiana róż między Kassel, a słynną kolekcją cesarzowej Józefiny w Malmaison.
- Upadek: zamknięcie szkółki drzew w 1870 r. – kolekcja róż zaczęła zanikać.
- Odrodzenie: od 1977 r. lokalne stowarzyszenie zaczyna odbudowę historycznych odmian róż.
- Obecnie ogród pełni funkcję nie tylko ekspozycyjną, ale także archiwum unikatowych odmian – część z nich nie jest dostępna w handlu. 1600 krzewów, ponad 900 gatunków i odmian, rosnących w 18 sekcjach otaczających „Różaną Wyspę”.
Kolekcja róż w Kassel-Wilhelmshöhe
Tradycja sadzenia róż w Parku Wilhelmshöhe w Kassel sięga ponad 500 lat. Początkowo park nazywano Weissenstein i pełnił funkcję myśliwskiego dworu. Już w XVI wieku landgraf Wilhelm IV wprowadził do ogrodu przyjemności różne odmiany, w tym róże piżmowe, które wymieniał z innymi kolekcjonerami.
W XVIII wieku jego prawnuk, landgraf Carl, stworzył barokowy park z fontannami i alejami, jednak róże pojawiły się ponownie dopiero w połowie XVIII wieku. W 1766 roku ogrodnik dworski Daniel August Schwarzkopf założył przy zamku pierwszy niemiecki ogród różany, tworząc m.in. słynną „Perle von Weissenstein”.
W XIX wieku park przeszedł kolejną przebudowę i został przekształcony w angielski park krajobrazowy z „Wyspą Róż”. Niestety w 1870 roku zamknięto szkółkę drzew, co spowodowało utratę wielu historycznych róż.
W 1977 roku miłośnicy róż w Kassel, pod przewodnictwem Hedi i dr Wernta Grimmów, rozpoczęli odbudowę kolekcji, sadząc stare odmiany z XVIII wieku oraz gatunki współczesne, tworząc przestrzeń łączącą historię i estetykę krajobrazowego parku. Do 1989 roku posadzono 1 600 krzewów róż z ponad 900 gatunków i odmian, w tym różę Alba, Gallica, Centifolia, Moss, Bourbon i Musk oraz liczne hybrydy europejskie, azjatyckie i amerykańskie.
Kolekcja obejmuje także specjalne odmiany, takie jak „Frühlingsrosen” Wilhelma Kordesa II czy Rosa omeiensis („Wingthorn roses”), a róże pnące i rambler malowniczo zdobią drzewa parku. Wyspa Róż, położona przy stawie zamkowym „Lac”, stanowi serce tej kolekcji.
Park Wilhelmshöhe wraz z kolekcją róż został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2013 roku, a w 2015 roku kolekcja otrzymała prestiżową nagrodę „Award of Garden Excellence” od World Federation of Rose Societies.
Kolekcja jest nie tylko pięknym ogrodem otwartym dla publiczności, ale także ważnym archiwum historycznych odmian róż, planowanym do włączenia do Niemieckiego Banku Genów Róż.
6. „Volksgarten” w Wiedniu – ogród róż od 1823 r.
Autor: Erich Unmuth
Opis jednego z najstarszych publicznych ogrodów różanych na świecie.
Kluczowe informacje:
- Ogród powstał w XIX w. na terenach dawnych umocnień.
- Od 1950 r. funkcjonuje jako różanka: 1000 róż piennych, 130 pnących i 50 krzewiastych, ok. 350 odmian.
- Wiele róż rośnie tu ponad 50 lat i nadal ma dobrą kondycję – świadczy to o odpowiedniej pielęgnacji.
- Ogród nie stosuje pestycydów – opiera się wyłącznie na nawożeniu organicznym i regularnym nawadnianiu.
Uwagi autora:
- Wiedeński klimat (mała liczba dni mroźnych, późne przymrozki) stawia przed ogrodnikami nietypowe wyzwania.
- Unmuth wskazuje na potrzebę stworzenia w Wiedniu prawdziwego Austriackiego Rosarium, prezentującego także lokalne odmiany, np. hodowli Felicitas Svejdy i Anni Berger.
„Volksgarten” w Wiedniu
„Volksgarten” był pierwszym cesarskim ogrodem w centrum Wiednia otwartym dla publiczności w 1823 roku. Początkowo znajdował się w obrębie murów miejskich, a po ich rozbiórce w latach 60. XIX wieku został powiększony do obecnych rozmiarów w ramach nowo wytyczonego bulwaru Ringstrasse. Park sąsiaduje z Parlamentem, Hofburgiem, Federalną Kanclerzą Austrii, Ratuszem oraz Burgtheater.
Od 1950 roku „Volksgarten” pełni funkcję ogrodu różanego. Na powierzchni około 30 000 m² rośnie 1 000 róż standardowych, 130 pnących i 50 krzewiastych, obejmujących około 350 odmian. Wiele z oryginalnych róż przetrwało ponad 50 lat i nadal wygląda zdrowo i witalnie.
Park jest utrzymywany bez stosowania syntetycznych chemikaliów, dzięki czemu rośliny rozwijają się w naturalny sposób. Nawadnianie odbywa się automatycznie, a regularne przycinanie przekwitłych kwiatów pozwala uzyskać obfite kwitnienie jesienią.
Oprócz imponujących rzędów róż standardowych warto zwrócić uwagę na krzewiaste odmiany, takie jak „Schneewittchen” (syn. „Iceberg”), „Oskar Scheerer”, „Feuerwerk”, „Elmshorn”, „Gruss an Teplitz” czy „Gloria Dei”. Szczególną atrakcją jest Rosa hugonis Hemsl., kwitnąca w kwietniu, z efektownymi owocami w lipcu i nieskazitelnym ulistnieniem do jesieni.
Kolekcja będzie wkrótce poszerzona o róże serii Explorer hodowane przez dr Felicitas Svejdę oraz inne historyczne odmiany, w tym róże sprowadzone do Wiednia z Azji w XVI wieku.
„Volksgarten” to nie tylko piękny ogród dla mieszkańców i turystów, lecz także miejsce ochrony rzadkich i historycznych odmian róż, dowód na to, że przy właściwej pielęgnacji róże mogą cieszyć oko przez wiele dekad.
7. Róże Alba w sztuce europejskiej
Autor: Richard Rix
Fascynujący przegląd ikonografii białych róż (głównie odmian z grupy Rosa × alba) w historii sztuki.
W skrócie:
- Róże w starożytności i u Rzymian są trudne do zidentyfikowania – przekazy są zbyt symboliczne.
- Wczesne chrześcijaństwo unikało róż jako symbolu pogańskiego.
- Od XII w. Róże Białe zyskują znaczenie maryjne: czystość, dziewiczość.
- W XV–XVI wieku wreszcie pojawiają się przedstawienia realistyczne, pozwalające zidentyfikować konkretne odmiany.
- Rix omawia obrazy Botticellego, Luiniego, Brueghela, van Huysuma, de Heema i innych, wskazując, które prace przedstawiają odmiany: Rosa × alba ‘Maxima’, ‘Semi-plena’, ‘Great Maiden’s Blush’.
Opisuje również rozwój botanicznej ilustracji (Blackwell, Lawrance, Redouté).
Recenzje książek
całość czytaj: By Any Other Name – November 2025 | Storyteller Garden
do pobrania: TUTAJ
streszczenie chatGPT
W reklamie FELCO sponsora WFRS dla czytelników Magazynu BAON – specjalny rabat na zakup narzędzi FELCO
PTR