Róża biała (Rosa x alba) nie jest czystym gatunkiem, ale mieszańcem międzygatunkowym (stąd znak „x” w nazwie łacińskiej). Powstała przypuszczalnie od naturalnej róży psiej (Rosa canina) i róży damasceńskiej (Rosa x damascena).
Pierwotne formy róż białych charakteryzują się silnym wzrostem, do 200–300 cm, i podobną szerokością. Tworzą one obszerne krzewy parkowe o wzniesionych i przewieszających się zielonych pędach uzbrojonych w ostre, haczykowate kolce różnej wielkości. Szarozielone liście są złożone z 5–7 listków szeroko eliptycznych, od spodu owłosionych, pojedynczo ząbkowanych. Ogonek liściowy jest owłosiony, przylistki całobrzegie, wysoko przyrośnięte.
Kwiaty są intensywnie pachnące, wielkości od 6 do 8 cm, od pojedynczych przez półpełne do pełnych, najczęściej z widocznym środkiem żółtych pylników. Kwiaty alb, zawsze białe lub jasnoróżowe, odznaczają się wyjątkową delikatnością i wdziękiem, których próżno szukać u nowoczesnych odmian. Kwitnienie trwa zazwyczaj od czerwca do końca lipca. W cieplejszych, zacisznych ogrodach kwiaty pojawiają się już pod koniec maja. Pomarańczowo-czerwone owoce o długość do 2,5 cm mają podłużny, jajowaty kształt oraz gładką skórkę. Płatków i owoców można używać w kuchni na przetwory i nalewki.
Róże z grupy alb uważa się za najłatwiejsze do uprawy ze wszystkich róż. Są niezwykle długowieczne, a ich odporność na mróz i choroby jest bardzo wysoka. Róże białe można uprawiać nawet w północnych rejonach – do 3 strefy USDA włącznie. Zimują bez okrywania i nie są kłopotliwe w uprawie. Znoszą słabsze gleby oraz wietrzne i półcieniste stanowiska, nawet o wystawie północnej. Wybierając dla nich miejsce, należy jednak pamiętać, że róże kochają słońce i najobficiej będą kwitły na stanowisku słonecznym.
Można je wykorzystywać jako nasadzenia żywopłotowe lub solitery, a także na rabatach mieszanych i naturalistycznych w połączeniu z bylinami i trawami. Biały kolor kwiatów umożliwia różnorodne zastosowania. Wysoki wzrost krzewów pozwala też na użycie alb jako róż pnących – przypinanych do podpór lub wspartych na krzewach czy niskich drzewach.
Krzewy róż białych kwitną na dwuletnich i starszych pędach, dlatego tniemy je tak jak wszystkie róże historyczne niepowtarzające kwitnienia, czyli w lipcu, po kwitnieniu. Pod koniec lata możemy ostatni raz lekko przyciąć pędy, aby utrzymać zgrabny pokrój róży. Co kilka lat stosujemy cięcie odmładzające, polegające na wycięciu kilku najstarszych pędów u podstawy krzewu.
‘Alba Maxima‘ (R. alba ‘Maxima’),
‘Alba Maxima’ 
synonimy: ‘Great Double White’, ‘Cheshire Rose’, ‘Jacobite Rose’. Była znana już przed 1500 r. Tworzy wzniosły krzew do 200–250 cm wysokości, o kwiatach pełnych, luźno wypełnionych, mocno pachnących, śmietankowo-białych, w pąkach lekko zaróżowionych. Żółte pręciki są prawie niewidoczne. ‘Alba Maxima’ bardzo rzadko zawiązuje owoce. Cechuje ją natomiast niezwykła, naturalna zdolność regeneracji pędów, co widać na wiekowych okazach rosnących na poboczach dróg i w starych ogrodach Europy Zachodniej. Krzewy te są zdrowe i co roku kwitną obficie zupełnie bez opieki człowieka.
‘Alba Semi-plena’ (R. alba semi-plena)
synonimy: Rosa alba flore pleno (uwieczniona przez Redouté i Thory’ego w Les Roses), Rosa semiplena alba (Salomon Pinhas, Rosen-Sammlung zu Wilhelmshöhe, 1815), ‘Semi-plena’, ‘White Rose of York’. Znana przed 1629 r., jest spontaniczną mutacją, czyli sportem, od ‘Alba Maxima’. Uważana za „białą różę Yorków”, co znalazło wyraz w jednej z jej nazw. Należy do największych alb: osiąga 200–300 cm wysokości i 150cm szerokości. Kwiaty są barwy mlecznobiałej, o ośmiu płatkach, mocno pachnące, z widocznymi żółtymi pylnikami. Tworzy przepięknie zbudowany krzew z szarozielonymi, dekoracyjnymi liśćmi. Jesienią ozdabiają go typowe dla alb owoce.
‘Alba Suaveolens’ (R. alba suaveolens)
Bardzo stara odmiana o nieznanym pochodzeniu, znana przed 1600 r. Łacińskie słowo suaveolens znaczy „słodko pachnąca”. W 1889 r. botanik Georg von Dieck sprowadził ją do Niemiec z Bułgarii, gdzie była uprawiana wraz z różą damasceńską ‘Trigintipetala’ na polach różanych. Niebawem szybko rozprzestrzeniła się w całej Europie. Kwiaty ma białe, półpełne, mocno pachnące, jednak pełniejsze niż ‘Semi-plena’. Płatki zmniejszają się ku środkowi kwiatu, ale żółte pręciki są wciąż dobrze widoczne. Kwitnie bardzo obficie i zawiązuje czerwone owoce szupinkowe. W naszym klimacie tworzy duże krzewy, dorastające do 200 cm wysokości i szerokości.
Ciekawym i zastanawiającym jest fakt, że w literaturze angielskiej obie nazwy: ‘Semi-plena’ i ‘Suaveolens’ są stosowane zamiennie. Praktycznie używa się tam głównie nazwy ‘Semi-plena’, a słowo „Suaveolens” występuje rzadko lub jako synonim nazwy ‘Semi-plena’. Stare niemieckie źródła opisują jednak te róże jako dwie osobne, wyraźnie różne odmiany. Do dziś obie są powszechnie dostępne w całej Europie, poza Anglią. Christine Meile, autorytet wśród badaczy róż historycznych, sugeruje, jakoby pierwotna ‘Suaveolens’, sprowadzona do Niemiec przez von Diecka, nigdy nie dotarła do Anglii i w obrocie jest tam tylko starsza odmiana,‘Semi-plena’.
‘Great Maiden’s Blush’ (przed 1400)
Synonimy: ‘Cuisse de Nymphe’, Rosa alba regalis (uwieczniona przez Redouté i Thory’ego w Les Roses). Jest to jeden z najstarszych mieszańców Rosa x alba. Jego kwiaty są jasnoróżowe, pełne, średniej wielkości, intensywnie pachnące. Po kwitnieniu zawiązuje wydłużone owoce. Pędy są uzbrojone w ostre kolce. Krzew dorasta do 200–250 cm wysokości i 150 cm szerokości. Odmiana ta jest bardzo odporna na choroby i wymaga minimum uwagi. Znosi też słabsze gleby i półcień oraz niesprzyjające warunki siedliskowe.
Dawniej używano tej róży jako podkładki do szczepień i rozmnażano ją przez siew, dlatego mamy dziś do czynienia z dużą liczbą podobnych egzemplarzy ‘Great Maiden’s Blush’, jednak nieco różnych od siebie. Mówimy w takim wypadku o tzw. „nurcie” (z ang. strain) ‘Maiden’s Blush’.
W handlu spotyka się również ‘Maiden’s Blush’ lub ‘Small Maiden’s Blush’, określaną jako niższą formę ’Great Maiden’s Blush’, dorastającą do 120–150 cm wysokości i o podobnych cechach. W opinii wielu znawców nie widać jednak znaczącej różnicy między tymi odmianami i zaleca się uproszczenie do nazwy ‘Maiden’s Blush’.
Ewa Jarmulak
Prowadzi stronę o różach rozarium.org oraz sprzedaż wysyłkową róż https://rozarium.eu/ gdzie można kupić wiele z opisanych wyżej odmian róż.
Wszystkie fotografie autorstwa Ewy Jarmulak
