Ogrody w Przelewicach

Ogrody Przelewice – Zachodniopomorskie Centrum Kultury Obszarów Wiejskich i Edukacji Ekologicznej. Ogród Dendrologiczny
74-210 Przelewice
tel. 91 564 30 80
strona www https://ogrodprzelewice.pl/

Ogród o powierzchni 30 ha zlokalizowany niedaleko Szczecina, z bogatą kolekcją drzew i krzewów  ze strefy klimatu umiarkowanego całego świata. W odbudowanym w 2006 r. XIX wiecznym pałacu mieszczą się sale konferencyjne, szkoleniowe, laboratoria i pokoje gościnne, a obok odnowiona Oranżeria znajdująca się w zabudowaniach Folwarku obok.

Ogród składa się z kilku stref.

Ogród Japoński

Rosną tu klony japońskie i palmowe, wiśnie ozdobne i magnolie kwitnące wiosną, krzewy stewartii, pierisów i azalii. Znajdziemy tu także dawidię chińską o oryginalnych kwiatach, potocznie nazywaną „drzewem chusteczkowym” oraz pochodzące z Japonii „drzewa ciasteczkowe” o słodko pachnących liściach.  Drzewa i cisy rosnące wokół tej części parku zapewniają wyjątkowo łagodny mikroklimat: zimą jest tu najcieplej, latem nie pali słońce.

Wrzosowisko – Ścieżka Borsiga, Ścieżka Marii Augusty, Aleja Róż

Dziś kolekcje wrzosów i wrzośców przemieszanych z różanecznikami i azaliami oglądać można przede wszystkim w pobliżu szałasu pasterskiego. Naprzeciw niego pod starym modrzewiem ułożono kamień symbolizujący miejsce ostatniego spoczynku rozstrzelanego w 1945 roku właściciela parku Conrad von Borsig. Róże, jarzęby, obiele, pięciorniki i grusze, a także dosadzane po wojnie ogniki i irgi sprawiły, że prowadzącą przez ten fragment starego wrzosowiska aleję nazwano Aleją Róż. W lewo odchodzi od niej ścieżka, przy której z bliska obejrzeć można kolekcję magnolii, tulipanowce i dwuskrzydlak chiński. W prawo od Alei Róż odchodzą dwie ścieżki. Krótsza z ciekawymi gatunkami głogów. Druga ścieżka równoległa do stawu nosi imię Marii Augusty (pani Von Prillwitz), przy której rosną świerki odmiany ‘Conica’, wawrzynki, paprocie, kaliny, hortensje i inne.

Więcej o historii róż w Przelewicach TUTAJ

Kolekcja oczarów – polana śródleśna, mauzoleum

Polana zarosła przez lata krzewami, ale nadal jest tu rozległa łąka, która wiosną rozkwita niezliczoną ilością przebiśniegów, śnieżyc i cebulic. Wiosną w runie zakwitają tu niezliczone przebiśniegi, śnieżyce i cebulice. Równie wcześnie zakwitają oczary oraz derenie. Mauzoleum otaczają buki, wiązy i jawory, którym towarzyszą cisy i bluszcze

Wąwóz drzew iglastych – Aleja Świerków, Ścieżka Różaneczników, Ścieżka Wrzosowa

Rosną tu wśród sosen różne odmiany różaneczników i azali i innych wrzosowatych. Drzewa pamiętają dawne czasy i z form karłowych zrobiły się wysokie drzewa.

Źródlisko

W środku Źródło, a towarzyszą mu skarpy, na których rosną klony palmowe, cyprysik błotny, derenie, a ciekawą rośliną tutaj jest kwitnący na żółto tulejnik o ogromnych liściach.

Łąka centralna: zespół roślin zimozielonych

To nadal jest główna oś widokowa parku. Przy Alei Drzew Polskich przetrwały liczne drzewa rodzime, większość bukszpanów, jabłoni ozdobnych i cyprysików, lipy srebrzyste i kilkanaście różaneczników. Do najciekawszych powojennych nasadzeń należy kolekcja jaśminowców przy wejściu na Aleję Przez Łąkę. Przy Alei Lilaków podziwiać można m. in. grupę brzóz żółtych.

Staw centralny

Po wojnie wykopano prostokątny staw hodowlany zasilany wodą ze strumienia. Aby nadać mu naturalnego kształtu złagodzono kanciastość jego kształtów i usypano wyspę. Południowy brzeg stawu wraz ze Ścieżką Irysową poświęcono na kolekcję wierzb i róż oraz bylin i traw ozdobnych.

Ogród Skalny i Wzgórze

W ogrodzie skalnym posadzono liczne odmiany karłowych świerków, sosen i jodeł oraz kolekcję odmian jałowców. Rosną tu również liściaste krzewy, którym towarzyszą trawy ozdobne, paprocie i byliny.

Z ogrodu skalnego przejść można za zagajnik bukowy, gdzie powstała kolekcja jarzębów, brzóz i dębów, dla których pięknym tłem są jodły i sosny czarne.

Trzy Stawy i Aleja Kalinowa

Oprócz różnych gatunków i odmian kalin zobaczyć można laurowiśnie, liczne odmiany ostrokrzewów i bzu czarnego, hortensje oraz brzozy. Aleja biegnie niemal równolegle do strumienia, co pozwala obserwować półdziką roślinność mokradeł. Trzy Stawy przewidziano jako kolekcję roślin wodnych i błotnych, stąd kładki umożliwiające obserwację życia w wodzie z bliska

Historia Ogrodu

W latach 1801-1821 właścicielem Przelewic był August Heinrich von Borgstede, który zmodernizował majątek. W dowód wdzięczności dla architekta i ogrodników, którzy w tym przedsięwzięciu uczestniczyli, wybudował pomnik. W latach 1821-1879 właścicielem Przelewic był książę August Pruski, który w parku wprowadził gwiaździsty układ dróg obsadzanych drzewami, a utworzone w ten sposób kwatery były prawdopodobnie wykorzystywane pod uprawę roślin ozdobnych dostarczanych nawet do Berlina, gdzie posyłano też warzywa i owoce uprawiane na tutejszej ziemi.

Później właścicielem został Caspar Lachmann, który wraz z synami kontynuował produkcję warzyw i owoców. Z tego okresu zachowały się pojedyncze jabłonie.

W roku 1922 majątek przelewicki, kupił Conrad von Borsig, członek Niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego, który – zachowując niezmieniony układ części południowej – całkowicie przebudował ok. 20 ha parku nadając mu charakter naturalistycznego ogrodu eksperymentalnego. Dodatkowo swoją pasję badawczą realizował zakładając w lasach należących do majątku doświadczalne plantacje m. in. modrzewi.

Projekt parku wykonał i nadzorował jego realizację doskonały architekt Heydenreich związany z berlińskimi szkółkami L. Spätha.

Przy tworzeniu parku dobierano gatunki wg preferowanych siedlisk, tworząc zarazem otwartą na otaczający krajobraz kompozycję. Na wschód od pałacu założono ogród skalny w stylu japońskiego ogrodu pagórkowego. Znajdowała się tu kolekcja irg, karłowych odmian roślin iglastych, dalekowschodnich klonów oraz licznych krzewinek i bylin skalnych.

Większość roślin pochodziła prawdopodobnie z berlińskich szkółek.

Dalej w kierunku mauzoleum stworzono tzw. polanę śródleśną zachowując pojedyncze okazy starych drzew i sadząc między nimi oczary, suchodrzewy, głogi, ligustry, a bliżej obszaru podmokłego także derenie i wierzby. Polanę wypełniały liczne byliny, a wśród nich drobnocebulowe rośliny kwitnące na przedwiośniu. Z tymi dwiema częściami graniczyło wrzosowisko – rozległy obszar z szałasem pasterskim.

Poza wrzosami i wrzoścami rosły tu przesadzone z okolicznych lasów jałowce oraz janowce, szczodrzeńce, róże, wawrzynki, jarzęby, grusze, bzy, świerki i brzozy. Zachodnią granicę wrzosowiska tworzył “wąwóz drzew iglastych” określany też mianem “ścieżki jałowców”. Zgromadzono tu przede wszystkim karłowe świerki i jałowce, którym towarzyszyły inne rośliny iglaste oraz byliny i trawy. Borsig określał to miejsce jako przedłużenie ogrodu skalnego (japońskiego).

Bliżej pałacu powstał ogród wiecznie zielony, który gromadził 2000 różaneczników i azalii oraz liczne kaliny, bukszpany, hortensje, ogniki, ligustry i rośliny iglaste. Różaneczniki i jałowce rosły także na tarasie za pałacem. Nieco dalej pojawiła się kolekcję “krzewów kwitnących”, czyli głównie jaśminowców, obieli, wiśni, głogów i lilaków.

Do roku 1945 Conrad von Borsig osobiście opiekował się swoim ogrodem. Niewątpliwie prowadził też odpowiednią dokumentację. Po jego rozstrzelaniu przez żołnierzy radzieckich najprawdopodobniej zniszczono wszelkie jego notatki i dokumenty.

Rewaloryzacja historycznej części Ogrodu prowadzona od roku 1975. Stopniowo usuwano samosiewy i nasadzenia zastępcze wprowadzając wartościowe gatunki i odmiany zgodnie z charakterem poszczególnych wnętrz. Wyjątek stanowiły: wrzosowisko, kolekcja różaneczników oraz ogród japoński.
Jako pierwszy zagospodarowano teren wokół stawu w pobliżu mauzoleum (staw centralny). Założona została kolekcja wierzb, irysów oraz bylin kwitnących latem i jesienią. Następnie trzy stawy – dawniej rybne przekształcono w kolekcję roślin wodnych i błotnych.

Fragment mokradła przylegający do grobli spiętrzającej wodę w stawie centralnym zagospodarowano jako kolekcję paproci i bylin cieniolubnych. Bezpośrednio z tego miejsca można przejść do założonego w ostatnim etapie ogrodu skalnego, w którym podobnie jak 70 lat wcześniej w ogrodzie japońskim dominują irgi i karłowe odmiany roślin iglastych, a wśród nich głównie jałowce. Za ogrodem skalnym rozpościera się niewielka łąka.

W 2006 r. odtworzono „ogród wiecznie zielony” z różanecznikami w roli głównej.

Czytaj więcej TUTAJ

Opracowanie RK, PTR

Tablice informacyjne

wszystkie fotografie Renata Krochmal